Mini-college samenwerken en cultuur
In een half uur een cultuur bouwen
Op 11 maart 2020 hebben we met onze gasten tijdens de inspiratiedag Maak het verschil! over samenwerking en organisatiecultuur een game gedaan. Een van de thema’s in de game was: hoe komt organisatiecultuur tot stand? We hebben gezien en ervaren hoe snel het gaat: je krijgt een naam en een sjaaltje, kijkt naar kunst, doet samen een paar opdrachten en je voelt je een Brikker of een Conceptino. Zeker als je de andere groep/tribe ontmoet, wordt duidelijk dat je in een razend tempo een eigen tribe- of organisatiecultuur hebt gevormd. Maar hoe ontstaat cultuur?
Cultuur beïnvloeden
Bij Bureau Kikken gebruiken we rond thema’s met cultuur vaak een model dat Edgar Schein (1928) heeft ontwikkeld. Het maakt duidelijk hoe cultuur ontstaat maar ook hoe je cultuur kunt beïnvloeden. Iedere groep heeft te maken met aanpassing aan externe omstandigheden en met interne afstemming.
Externe aanpassing (bovenstroom)
Missie, strategie
Doelen
Middelen
Resultaatmeting
Correctie-strategieën
Interne afstemming (onderstroom)
Taal, humor
Liefde, vriendschap, seks
Groepsgrenzen en -structuren
Straf en beloning
Macht, status
Het onverklaarbare verklaren
Wat zagen we in de game?
In de game bestond de externe aanpassing voor de groep Brikkers uit de concreetheid en het tempo van de doelen die werden gesteld. De interne afstemming werd passend gemaakt door taakverdeling en communicatie te richten op het voltooien van de opdracht; het resultaat werd gemeten met een autootje dat op de brug kon staan. Voor de Conceptino’s was het verhaal over wat men wilde bereiken leidend. Hierdoor kwam meer ruimte voor de communicatie, het met elkaar verbinden en de onderlinge vriendschappelijkheid. Woordkeuze en humor (taal) waren belangrijke elementen in dit proces. Je ziet dat beide werelden, de bovenstroom en onderstroom, elkaar wederzijds beïnvloeden.
Op het moment dat de twee groepen samenkwamen ging de samenwerking verschillende richtingen op:
- In de ene situatie namen de Brikkers de overhand, omdat de opdracht het meeste aansloot bij hun concrete cultuur en urgentie een rol speelde.
- In een andere groep zag je dat de cultuur van de Conceptino’s zo sterk was dat er eerst op het gebied van vriendschap en macht iets te doen viel, voordat er samengewerkt kon worden.
- Er ontstond natuurlijk leiderschap, dat niet door iedereen werd geaccepteerd; wie ben jij wel dat je de leiding neemt (macht, status)?
- Bij weer een andere groep paste de cultuur van de Conceptino’s niet helemaal bij iedere persoon; sommigen waren vanuit zichzelf meer een Brikker. Voor deze Conceptino’s verliep in de samenwerkingsfase het contact met de Brikkers gemakkelijk, het initiatief kwam van beide kanten en er was snel resultaat.
Het mooie van het model van Schein is dat je het ook kunt toepassen wanneer je de cultuur wilt beïnvloeden. Door een interventie te doen op externe aanpassing of op interne afstemming beïnvloed je het gedrag van mensen. Afhankelijk van de vraag kies je voor directe of kruislingse beïnvloeding (omdat interventie in het ene het andere ook beïnvloedt).
Een voorbeeld uit de praktijk
Een dergelijke aanpak hebben we met Bureau Kikken gehanteerd bij een organisatie in verandering, waar men eigenaarschap van managers en meer samenwerking tussen staf en lijn wilde laten groeien. Door aan de middelenkant te interveniëren met een strak format, een vooraf bepaalde werkwijze waarbij ook medewerkers werden betrokken, door tijd beschikbaar te stellen en begeleiding in te zetten, ontstond gaandeweg beweging op het gebied van de interne afstemming. Een andere interventie was het benoemen van een groep: Notenkrakers. Hierdoor ontstond een groepsstructuur met een eigen taal. Staf en lijn gingen samenwerken, vaardigheden werden vergroot, eigenaarschap werd gevoeld en natuurlijk: resultaten werden behaald!
Wil je meer lezen over cultuur en over Schein?
Over corporate antropologie:
J.Kramer en D. Braun: De corporate tribe, Management Impact 2015
J.Kramer en D. Braun: Building tribes, Management Impact 2018
Over organisatiecultuur:
E. Schein: De bedrijfscultuur als ziel van de onderneming, Scriptum, 2006
Over veranderen klein beginnen:
L. Herrero: Viral change, Meetingminds, 2006
Over veranderen in fasen:
D. Gray: De kracht van liminaal denken, Vakmedianet, 2016
Over cultuurontwikkeling in organisaties:
https://www.bureaukikken.nl/inspiratie/diep-graven-doorvoelen-hard-werken-en-inspirerend/
Een interview met Schein:
https://www.youtube.com/watch?v=4Fw5H7GWzog&feature=youtu.be
Wil je ook de andere mini-colleges lezen?
Hoe wordt een sterk team gevormd?
Kennismaken is de basis van samenwerken
Wat is ingroup en outgroup denken & doen en wat kun je ermee?
Acht stuurknoppen: hoe zorg je dat er garen op de klos komt door samenwerken?
Door Anne-Marie van den Dungen
