Mini-college samenwerken en cultuur
Groepsvorming in een snelkookpan!
Op 11 maart speelden deelnemers op de dag “Maak het verschil” een game waarbij het doel was cultuurverschil zichtbaar te maken. Het spel, dat vol passie en overgave werd gespeeld, maakte veel meer zichtbaar dan alleen cultuurverschil. Het spel verdeelde de groep in Brikkers en Conceptino’s. De Brikkers moesten onder tijddruk met elkaar een vijftal opdrachten uitvoeren. Een interessant moment om de groepsvorming – in een snelkookpan – te duiden aan de hand van de theorie van groepsontwikkeling van Bruce Wayne Tuckman.
Groepsvorming volgens Tuckman
Tuckman publiceerde in 1965 een artikel met als titel ‘Developmental Sequence in Small Groups’. Hij maakt zichtbaar dat groepen verschillende stadia van ontwikkeling doormaken in de tijd. Hij benoemt daarvoor vijf verschillende ontwikkelingsfases:
Fase 1: Forming (Oriëntatiefase): aftasten, beleefdheden, twijfel, afstand
Fase 2: Storming (Machtsfase): positie innemen, discussie, mogelijke strijd
Fase 3: Norming (Affectie/normering fase): samenwerking bepaald, rollen gedefinieerd, wij-gevoel ontstaat
Fase 4: Performing (Prestatiefase): teamgevoel, zelfstandigheid, resultaatgerichtheid
Fase 5: Adjourning (Afscheidsfase): afronding, team valt uiteen
Wat zagen we in de game?
De groep bestond uit vijf personen die elkaar niet kenden. Als gevolg van slechts een oranje sjaaltje werden zij in een ruimte gezet en volgde de geregisseerde kennismaking. De oriëntatiefase werd goed zichtbaar doordat ieders houding wat afwachtend was, Men keek naar de procesbegeleider, wat gaan we doen. Hier en daar een grapje, maar toch een licht ongemakkelijk gevoel.
Nadat de eerste opdracht werd uitgedeeld brak eigenlijk direct de machtsfase aan, Na kort wat geharrewar, werden de taken werden verdeeld, iedereen nam vrij snel positie in. De één ging huisjes maken, anderen bruggen, weer een ander lette op de tijd. Een enkeling toonde het begin van leiderschap, dat door de meeste werd gevolgd of genegeerd, ook onder druk van de tijd.
De tweede opdracht leidde zichtbaar de volgende groepsfase in, de fase van normering en affectie (norming). Het was bijzonder om te observeren hoe snel de groepsleden op elkaar ingespeeld raakten, en er een bepaalde werkwijze en aanpak ontstond. Zo was er een tijdsbewaker, een grappenmaker, een stille doorwerker, een informele leider en een procesbewaker.
Bij de derde, vierde en vijfde opdracht zag je het team steeds verder groeien en optimaal presteren. Zag je in opdracht één en twee nog vooral dat er individueel gewerkt werd, daarna werd meer samenhang zichtbaar. Terwijl er werd doorgewerkt aan de eigen opdracht, werden tips en trucs uitgewisseld, werd er aangemoedigd en gestimuleerd. Een krachtig team met een gemeenschappelijkheid werd prachtig zichtbaar. De prestatiefase (performing) in optima forma.
De praktijk van alledag
In de praktijk van alledag worden de vijf stadia niet altijd even goed doorlopen. Een team blijft dan ergens in een bepaalde fase hangen en wordt daardoor minder effectief. Het is belangrijk te weten dat een krachtig functionerend team alle stadia van groepsvorming moet doorlopen. Dat is inclusief gedoe, conflict en gebrek aan harmonie. Als je dit ervaart is het verstandig te onderzoeken in welke fase de groepsvorming zich bevindt en bespreekbaar te maken waar het team op vastloopt. Het kan dan gaan over de inhoud, de procedures, de interactie of wat men erbij voelt. Je interventies kunnen heel verschillend zijn. Als het gaat om procedures kun je denken aan regels afspreken, grenzen stellen, een tijdpad maken, goede voorbereiding. Interventies ten aanzien van de interactie zien er weel heel anders uit, bijvoorbeeld door de verschillende rollen en posities te duiden, oog te hebben voor subgroepen, het stimuleren van een veilig, open groepsklimaat en daarbij behorende communicatie.
Wil je meer lezen over groepsvorming en Tuckman?
Over groepsdynamica: Handboek Groepsdynamica van Jan Remmerswaal (uitgeverij Boom)
Over Tuckman: Ed Muzio, https://www.youtube.com/watch?v=MNgzjYb02JM
Een test doen: https://managementmodellensite.nl/scan-fasenmodel-tuckman-teamontwikkeling/#.XoS1zYgzaMo
Wil je ook de andere mini-colleges lezen?
Hoe ontstaat cultuur?
Kennismaken is de basis van samenwerken
Wat is ingroup en outgroup denken & doen en wat kun je ermee?
Acht stuurknoppen: hoe zorg je dat er garen op de klos komt door samenwerken?
Door Mieke van der Linden
